ویژگیها:

 احداث بنا بر فراز صخره های سنگی و اشراف کامل آن به دره تارخی خرم آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگیهای اصلی بنا به شمار می آیند.از سوی دیگر نزدیکی بنا با غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد و دیگر آثار دوران تاریخی نظیر سنگ نبشته،مناره آجری آسیاب گبری،پل شکسته و گرداب سنگی،بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده می باشد.

معماری:

معماری کنونی بنا،بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران های گوناگون به دان افزوده شده ،بیشترین این تحولات مربوط به دوره صفویه تا قاجار می باشد.بر اساس مدارک تصویری تا حدود یکصد سال پیش بارویی دوازده برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته،که اکنون آثار این برج از آن درمحوطه شمالغربی قلعه،قابل مشاهده است.وسعت تقریبی بنا 5300 متر مربع،شامل 8 برج دو صحن و 300 جان پناه می باشد.ارتفاع بلند ترین دیوار تا سطح تپه 23 متر و مصالح آن از سنگ آجر،خشت و ملات گچ و آهک است.ورودی بنا به سمت شمال و در بدنه برج جنوب غربی تعبیه شده که پس از گذر از راهرو ورودی به حیاط اول وصل میگردد.

حیاط اول:

 ابعاد این حیاط که در جهت شمالی - جنوبی طراحی شده  22/5*31 متر است.پیرامون آن از چهار برج تشکیل شده که دو برج آن در شمال و شمال غربی و دو برج دیگر در جنوب و جنوب غربی قرار دارد.

حمام قدیمی:

 بر اساس شواهد موجود،حمام قلعه در ضلع شمالی حیاط اول و در نزدیکی چاه قلعه قرار داشته است.این حمام در تا اواخر دوره قاجاریه مورد استفاده بوده و اکنون آثاری از آن نظیر تنوبوشه های سفالی،نقش های آهک بری و کانالهای زیر زمینی قابل مشاهده است.

چاه قلعه:

در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند،چاه آب قلعه قرار دارد.عمق این چاه که بیشتر آن با برش صخره به سرچشمه گلستان راه یافته نزدیک به چهل متر است.در گذشته آب مورد نیاز ساکنین دژ از همین چاه تامین می شده و اکنون نیز قابل بهره برداری است.

حیاط دوم:

ابعاد این حیاط که در جهت شرقی - غربی طراحی شده 21*29 و همانند حیاط اول از چهار برج تشکیل میگردد.در چهار جهت این حیاط تالارهای بزرگی قرار دارد که به یکدیگر راه دارند و اکنون به موزه،تغییر کاربری یافته اند.از نکات قابل تامل در معماری بنا،وجود گریزگاه مخفی در ضلع جنوبی و فضاهای زیرزمینی در ضلع شمال و شرق آن می باشد.

قلعه در متون تاریخی:

در متون تاریخی با نامهای گوناگونی نظیر:"دژشاپور خواست " یا "سابر خواست " "دز بر " "قلعه خرم آباد " "قلعه دوازده برجی " و قلعه " فلک الافلاک ازآن یاد شده است.«فلک الافلاک» که در لغت به معنی «سپهر سپهران» یا «فلک نهم» می باشد.عنوانی است که در دوره قاجار به این بنا اطلاق گردیده و اکنون به همین نام مشهور است.  

کاربری قلعه در گذشته:

«خزانه حکومتی»خاندان بدر در قرن چهارم،«مقر حکومتی» اتابکان و والیان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام«پادگان نظامی» و «زندان سیاسی» در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربری های قلعه در گذشته محسوب میگردد.

کاربری کنونی:

این اثـر ارزشمند در سال 1349 از ارتش به فرهنگ و هنر سابق واگذار و به شماره 883 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.در سال 1354 با راه اندازی موزه مردم شناسی و مفرغ های لرستان بنا به موزه تبدیل گردید.در سالیان اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل قلعه موزه های باستان شناسی،مردم شناسی،آزمایشگاه مرمت اشیاء،مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی در این مجموعه فرهنگی-تاریخی راه اندازی و هر ساله پذیرای انبوهی از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی می باشد.